Xülasə: Psixoloqlar bildiriblər ki, münasibətlərdə kişilərin qadınlardan daha az emosional olması ehtimalı yanlış ola bilər. Onlayn şəraitdə baş tutan bu araşdırmanın məqsədi, münasibətlərin pisləşdiyi zaman kişilərin qadınlara nisbətən daha çox emosional ağrı hiss etdiyini aşkar etmək idi.

Xülasə: Disiplinlərarası komanda müəyyən etmişdir ki, yaşlı yetkin qadınlar gənc həmkarlarına nisbətən yad insanlarla daha effektiv söhbət edirlər;  əlavə olaraq, qadın dostlarla ünsiyyət, qadınların ömrü boyu stress hormonu səviyyəsini azaldır.

Xülasə: İnsanlar, bir-birimizlə əlaqə yaratmağa kömək edən dərin və mənalı söhbətlərdən yararlanır, lakin yeni araşdırmalara görə, biz tez-tez yad insanlarla hal-əhval tutmağa üstünlük veririk, çünki başqalarının bizim həyatımızla nə qədər maraqlandığını lazımınca qiymətləndirmirik və yanlış şəkildə daha dərin söhbətlərin qəribə və maraqsız olacağına inanırıq.

Xülasə: Tədqiqatçılar danışmağa ehtiyac duyduğunuz zaman sizi dinləyəcək birinin olmasını daha çox koqnitiv dözümlülüklə əlaqələndirirlər. Tədqiqatlar göstərir ki, yetkinlik dövründə sosial qarşılıqlı əlaqə, beynin yaşlanmasına baxmayaraq idrak qabiliyyətinin azalmasının qarşısını ala bilər.

Çikaqo Universitetinin Stend Biznes Məktəbinin yeni araşdırması göstərir ki, aldatma qabiliyyəti satış tələb edən işlərdə bacarıq əlaməti kimi qəbul edilir.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi və Ohayo ştatında psixologiya üzrə doktorant olan Tao Jiangin fikrincə,  pozitiv münasibətlərdə olmaq, sevdiklərinə dəstək verə biləcəklərinə inanmaq mental və fiziki sağlamlığa pozitiv təsir edir. 

Gündəlik həyatda digər insanlarla uğurla əməkdaşlıq etmək və ya rəqabət aparmaq üçün digər insanın nə düşündüyünü, hiss etdiyini və ya nə istədiyini bilmək vacibdir. Dr. Julia Wolf, Dr. Sabrina Coninx və professor Albert Newen insanların digər insanları anlamaq üçün hansı strategiyalardan istifadə etdiyini araşdırıblar.

Arizona Universitetinin yeni araşdırmasına görə, sosial vəziyyətlərdə sıxıntı yaşayanlar da psixi və fiziki sağlamlıq problemləri yaranma riski yüksək olur. Tədqiqat müəllifi Chris Segrin deyir ki, zəif sosial bacarıqları olan insanlar daha çox stress və yalnızlıq yaşamağa meyillidirlər, hər ikisi də sağlamlığa mənfi təsir göstərir.

Sizə kimsə pislik etdiyi halda o adam düşməninizə çevrilir və ona kin güdməyə başlayırsınız. Kinin insanı içdən - içə yediyini bilirsiniz, amma düşməninizin ağız-burnunu qırma xəyalları da sizdən əl çəkmir. Kininizi canlı tutan da budur. Birinə qəzəb hiss etdiyinizdə fantaziyanızda şiddətli xəyallar yaranır. Bu hər adamda fərqli ola bilər. Kimsə həmin adamı əzişdirmək istəyər, kimsə də onu hər kəsə rəzil etmək. Bunları düşünəndə görüntülər film kimi gözünüzün önünə gəlir. Və bəzən illərlə bir insana kin güdərək, onu hər xatırladığınızda əsəbləşərək özünüzə zülm edərsiniz. Bəli, bəli, həmin insanın sizə etdiklərinin on qatını siz özünüzə edirsiniz. Yüksək adrenalin ifrazına və təzyiqinizin qalxmasına siz səbəb olursunuz. Buna heç ehtiyac yoxdur. Bəs yaxşı bunu necə durdurmaq olar? 

Özünüzü tərifləyin İnsanlar bəzən özlərini inandırırlar ki, etdikləri işlərin heç bir mənası yoxdur və onlar boş-boşuna yaşayırlar. Bu halda əhval-ruhiyyə inanılmaz dərəcədə aşağı düşür. Sizdə də bu hal varsa aşağıdakı kimi düşüncələriniz ola bilər. Yatağı yığmağın mənası yoxdur. Bunu hamı edə bilər. 

Beynimiz üzləri tanımada qeyri-adi bir istedada sahibdir. Çünki, görmə korteksimizin böyük bir bölümü üzləri tanımağa ixtisaslaşıbdı. Beynimiz bu işdə o qədər peşəkarlaşıb ki, bu gün iki nöqtə bir mötərizə ilə gülüş ifadəsini simvolizə edə bilir. Əslində, bu qabiliyyətimiz təkamül boyunca bizim həyatda qalmağımız üçün formalaşmışdır. Təsəvvür edin ki, üzləri oxuya bilmə qabiliyyətiniz yoxdur və ancaq informasiyanı söz vasitəsilə ala bilirsiniz. Bu halda bir adam gəlib sizə “narahat olma, amma bilməlisən ki, üstümüzə canavar sürüsü gəlir” demək istəsə deyə bilməz, çünki cümləni bitirmədən canavarlar hər ikinizin dadına baxacaq. Amma siz ətrafdakı digər insanların üzündəki qorxunu sezsəniz artıq biləcəksiniz ki, nəsə təhlükə var. Bu halda ya savaşacaqsınız, ya da qaçacaqsınız. Fuad Əsədov

Beynin reallığı büküb dəyişdirməsi kimi çox yaradıcı bir özəlliyi var. Bunun nəticəsində dil daima dəyişikliyə uğrayır. Bu gün istifadə etdiyimiz sözlərin əksəriyyəti 500 il əvvəl fərqli olub.Qədim Romada borclarını ödəyə bilməyən insanlar özlərini borc sahiblərinə kölə kimi verirdilər. Və bu cür insanlara addict deyirdilər. Bu gün narkotik maddələrdən asılı olan insanlara addict deyirlər. Çünki, narkotik maddələrdən asılı adam narkotikin köləsi hesab olunur.

Aparılan anket sorğuları göstərir ki, insanların 80 faizi xoşbəxtliyin pulla bağlı olduğunu düşünür. Onların ən önəmli hədəfi zəngin olmaqdır. Kişilərin 50 faizi isə məşhur olmaq istəyir. Bəzi insanlar onları xoşbəxt edəcək şeyi çox çalışmaqla əldə edəcəklərini düşünürlər. Bu düşüncələrin doğruluğunu araşdırmaq üçün çox nadir görülən bir tədqiqat aparırlar. 700-dən çox insan seçilir və bütün həyatları boyu müşahidə altında tutulurlar. Bu araşdırma 80 ilə yaxındır ki, Harvard Universitetində aparılır. 80 il. Bu bilirsiniz nə deməkdir?

1983- cü ildə iki təbiət müəllimi Levin və Levayn yerli qəzetlərdə elan verərək elm mərkəzi yaratmaq istədiklərini dedilər. Bu ideya cəmi 50 nəfər tərəfindən müzakirə olunub, qəbul edildi. Yerli şirkətlər tərəfindən yığılan iyanə sayəsində həvəskarlar şəhərdən kənarda torpaq sahəsi almağı bacardılar. 

Kiçik bir səhvin böyük problemlərə səbəb olduğu ilə bağlı ən yaxşı nümunələrdən biri Sovet İttifaqında Lisenko ilə bağlı məsələdir.1930 - cu ildə Stalinin də dəstəklədiyi Trofim Lisenko adındakı bir fırıldaqçı meydana çıxmışdı. Lisenko indiyə qədərki genetika elminin iddialarının doğru olmadığını, fəlsəfi olaraq əsl genetikanın fərqli nəticələr verdiyini irəli sürürdü. O qışlıq buğdadan iki dəfə məhsul götürməyin mümkün olduğunu deyirdi. Bu da Stalinin kənd təsərrüfatının zorla kollektivləşdirməsindən sonra zəifləyən sovet iqtisadiyyatı üçün xoş xəbər idi. Lisenkonun iddiaları heç bir elmi metodika ilə dəstəklənmirdi. Kontrol təcrübələr aparılmamışdı və bu iddialara dair bircə sübut belə yox idi. Nə var ki, Stalin ona inanırdı.O vaxt Amerikalı genetik Herman Müller Moskvada modern genetika məktəbində işləyirdi.

Son günlərdə ən çox qarşılaşdığım problemlərdən biri də insanlardakı təsdiqlənmə istəyidir. Bəzi insanlar başqalarının onların etdiklərini təsdiq etməsini və dəstəkləməsini istəyir. Əgər siz də belə insanlardansınızsa, biri sizi tənqid etdikdə və etdiyinizin doğru olmadığını deyəndə özünüzü pis hiss edir və özünüz haqqında çox mənfi şeylər düşünürsünüz.

Karantindən sonra müraciət edən pasientlərimin bir neçəsi mənə bunu dedi:- Özümü dəyərsiz hiss edirəm. İşləmirəm. Dolayısıyla uğur qazanmıram. Həyatımın mənası qalmayıb. Doğurdan həyatınıza məna qatan uğurdurmu? İnsan olaraq dəyərinin işinizə bağlıdır? Bir müddət əvvəl çox uğurlu bir iş adamı ilə seansım olmuşdu. Ölkənin ən zəngin insanlarından idi. Amma ailə problemləri yaşayır və özünü hüzursuz hiss edirdi. Çünki, işində uğurlu olmağa o qədər fokuslanmışdı ki, həyatını yaşamağı unutmuşdu. Halbuki, pul bizə həyatımızı qurmaq üçün lazımdır. Əgər, pul qazanmaq həyatımızı yaşamağımıza mane olursa, bu çox mənasızdır.

Dəyər anlayışı. " Bəs dəyərimiz nə ilə bağlıdır? İşim və etdiklərim mənə dəyər qazandırmırsa, bəs nə qazandırır?"Gəlin real və rasional düşünək. Dəyər anlayışı mücərrəd bir anlayışdır. Konkret olaraq dəyər deyə bir şey yoxdur. Ölçə biləcəyiniz və sahib ola biləcəyiniz bir şey deyil. Subyektiv və ümumidir. Praktiki olaraq bir mənası yoxdur. Həyatınıza bir şey qatmaz. Sadəcə bəzən özünüzü dəyərsiz olaraq etiketləyə və əzab çəkə bilərsiniz. Ona görə də dəyərli olmağa çalışmaq absurddur.

Gənc pasiyentlərim arasında tez-tez "sevgi asılılığı" dediyim məsələ ilə qarşılaşıram. Bəzən, insanlar qarşı cins tərəfindən sevilməsələr bədbəxt olacaqlarını düşünürlər. Pasiyentin olan bir tələbə qız eynilə belə demişdi:- Qrupda məndən başqa hər kəsin sevgilisi var. Və bu məni çox pis edir.Bəzən də insanlar münasibətdə olduqları insanların onlara daim diqqət və sevgi göstərməsini istəyir. Əks halda pis olurlar. Bu düşüncənin altında yatan bir inanc var.

İnsanı ən çox yoran xarakterlərdən biri də mükəmməlliyətçilikdi. İşimlə əlaqədar çoxlu mükəmməlliyətçi insan tanımışam. Bu insanlar bir şeyi edəcəmsə ya ən yaxşı etməliyəm, ya da heç etməməliyəm deyə düşünürlər. Ya da düşünürlər ki, bir işdə ən yaxşı deyiləmsə, deməli o işi bacarmıram. Bu yanlış bir düşüncə tərzidir. Çünki, dünyada " ən yaxşı" mövhumunu təyin edəcək bir ölçü vahidi yoxdur. Bu subyektiv və uydurma bir anlayışdır. Buna görə də əgər mükəmməlliyətçisinizsə nə etsəniz də, sizi qane etməyəcək.

Obsesiv kompulsiv pozuntu çox rast gəlinən bir haldır. Bu insanlar mənasız şeylərə ilişir və rahatlamaq üçün kifayət qədər çalışırlar. Məsələn, təmizliyinə görə narahat olan biri tez-tez əllərini yuyur, xəstəliyinə görə narahat olan çoxlu həkim gəzir, qazı işığı söndürmədiyindən narahat olan adam təkrar təkrar evə gedərək hər şeyi kontrol edir, Tanrını əsəbləşdirdiyindən narahat olan adam çoxlu dua edir və s. Bütün bunlar mənasız şeylərdir. Bəs yaxşı, bu insanlar niyə belə edirlər? Dəlidirlər? Əsasən yox.

Yenə bir qız intihar edib. Səbəb isə ailəsinin onu zorla istəmədiyi birisinə ərə vermək cəhdləri olub. Sözə fikir verin. " Ərə vermək". Burda ər sözü kişini xarakterizə edir. Ərə vermək də qızı kişiyə verməkdir. Bir mülk kimi. Söz haqqı tanımadan. Deyə bilərsiniz ki, nə olsun ki, sözdü də keçmişdən belə formalaşıb. Haqlısınız. Amma bu ifadə bir çox valideynin təfəkküründə elə hərfi mənası kimidir. Qızı vermək. Razılığı olmadan. Əsas odur ki, evdə qalmasın. Və bu tipli valideynlər həmişə " evlənəndən sonra sevəcək", " biz bilirik, qız onla xoşbəxt olacaq" , " problem olsa da, biz müdaxilə edib, həll edərik" , " qızın vaxtı yoxdur, yaşı keçir" kimi cümlələrlə özlərini sakitləşdirirlər.

Bəzi insanlar səhv etməkdən dəli kimi qorxurlar. Səhv edəndə də depressiyaya düşür və stress keçirirlər. Amma əslində, səhv etmək pis bir şey deyil. Bizə qazanc gətirən bir hal olmaqla yanaşı, həm də təbii bir haldır. Bəs bunu necə görmək olar? Çox sadə. Səhvinizin həyatınızı əlinizdən almadığını özünüzə xatırladın. Hələ də yaşayacaqsınız, səhvinizi düzəldəcəksiniz və özünüzü inkişaf etdirəcəksiniz.

Bəzən insanlar bəzi intiharların haqlı olduğunu düşünür. Sizdə elə düşünə bilərsiniz ki, bəzi hallarda intihar yeganə çıxış yoludur və bəzi problemlər qarşısında ən məntiqli davranış elə intihardı. Həqiqətənmi belədir? Mən bununla qətiyyən razılaşmıram. Çünki, məntiqsiz olduğunu düşünürəm. İntihar yönümlü pasiyentlərimdən həmişə soruşuram.- Niyə özünüzü öldürmək istəyirsiniz?Və gələn cavab həmişə düşüncə xətaları ilə dolu olur. Həmin məntiqsizliyi aradan qaldırdıqdan sonra pasiyentlər yaşamağı seçirlər. Həmişə pasiyentlərimə deyirəm ki, mənə sübut elə ki, ölümdən başqa çarəm yoxdur, səni özüm öldürəcəm. Və inandırım sizi hələ qatil olmamışam. İntihar etmək istəyən mənə nə deyə bilər ?

“Nikahda kəramət var” – deyirlər. Doğurdan da yeni evlənən gənclər bir-birilərini elə sevirlər ki, xətalarını görmürlər. Hər iki tərəf də qarşısındakının xətrinə dəyməmək , xoşbəxt etmək üçün sanki çırpınır. Elə isə , səadətinizin təməli olan bu xoşbəxt günləri bacardığınız qədər qorumağa çalışın. Yerli – yersiz göz yaşları , günlərlə davam edən küsülülüklər ilk vaxtlar həyat yoldaşınızın diqqətini cəlb etsə də , vaxt keçdikcə bütün bunlara alışacağı üçün silahınız əvvəlki kimi təsir göstərməyə bilər. Necə deyərlər: “Artıq naz aşiq usandırar”. Evliliyinizin bu ilk və ən gözəl günlərində “yersiz nazla aşiqinizi usandırmaq” əvəzinə gözəl keyfiyyətiniz, ağıllı davranışlarınızla onun qəlbini fəth etməlisiniz.

Həkimlik fəaliyyətimin ilk illərində müayinə etdiyim bir az yaşlı pasientimi xatırlayıram. Məcburi köçkün kimi yerləşdikləri zirzəmi tipli yarıqaranlıq otaqda halsız idi, danışa və yeriyə bilmirdi. Sadəcə uzanıb bir nöqtəyə baxırdı. Vaxtaşırı el arasında “sudurqa” deyilən hal yaşayan bu qızcığazın yaxınları onun bədəninə cin girdiyini iddia edirdilər. Və o cinin qızın bədənindən nə vaxt çıxacağını gözləyirdilər. Zəruri qeyd kimi vurğulayım ki, qızımızın cəmi 17 yaşı vardı və bütün bu əlamətlər evləndikdən 3 ay sonra ortaya çıxmışdı.

Cinsi parafiliyalar nədir? Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin klinik psixoloqu, həkim-psixiatr Orxan Fərəclinin Ailem.az-a məqaləsinii təqdim edirik. Bir çoxumuz televiziya verilişlərində, qəzetlərdə və ya saytlarda qəribə seksual xarakterli kadrların, seksual motivli cinayət hadisələrinin şahidi oluruq. Bu kadrlar bəzən o qədər qəribə olur ki, qeyri-ixtiyari olaraq “yəqin bu, manyakdır”, — deyə düşünürük. O zaman gəlin birlikdə baxaq. Doğrudanmı avtobusda sıxlıqdan istifadə edib “sürtünənlər”, qadın paltarlarından “zövq alanlar”, kimlərisə paltarlarını dəyişdikdə güdmək “manyaklıkdır”? Bəlkə xəstəlikdir? Bu suallara cavab tapmaq üçün cinsi parafliyaların nə olduğunu bilmək lazımdır. Ehtiraslanmaq, orqazm olmaq üçün qeyri-adi əşya və obyektlərə qarşı mütəmadi olaraq təkrarlanan fantaziya və davranışların olması parafiliya adlanır.

Distimi depressiyanın yüngül amma xroniki olan formasıdır. Bu tip insanlar davamlı olaraq yorğunluqdan şikayət edir, yuxuları isə nizamsızdır. İştahlarında gözlə görünəcək dərəcədə bir dəyişiklik olmasada, nə yediklərindən nə də etdiklərindən tam olaraq zövq ala bilmirlər. Distimi bilavasitə şəxslərin ikitərəfli əlaqələrinə, şəxsi münasibətlərinə də mənfi təsir edir. Bu tip şəxslər ətrafında çox sayda insan istəmirlər. Bəzən dünyadakı hərkəsin pis olduğunu və ya bütün pis hadisələrin özünlərini tapdığını zənn edirlər. Pessimizm yavaş – yavaş yayılaraq həyatınlarına istiqamət verməyə başlayır.

Psixologiya Elmi-Tədqiqat İnstitutu aşağıdakı vakant vəzifələri tutmaq üçün müsabiqə elan edir: